بخش معدن در بازار جهانی نقش بسیار عمدهای را ایفا میکند و پرواضح است که نقش مواد معدنی در پیشبرد جوامع بشری در بخش های مختلف اقتصادی کاملا مشخص شده و به مثابه پایه رشد و توسعه صنایع به شمار میروند. ذخایر معدنی هر کشور، از دو دیدگاه حائز اهمیت است:
نخست، بهرهبردار ی بهینه از ذخایر معدنی به منظور افزایش تولید ناخالص داخلی که در نتیجه باعث افزایش درآمدهای سرانه یک کشور میشود و دوم تامین مواد اولیه بسیاری از صنایع داخلی که بالطبع فعالیتهای آنها تاثیر عمده و مستقیم در استقلال صنعتی کشور خواهد داشت. در واقع ذخایر طبیعی و بالقوه از یک طرف و نیروی کار متخصص از سوی دیگر پایه اقتصاد یک جامعه را رقم میزند. با نگاهی اجمالی بر کشورهای پیشرفته و توجه آنها به بخش معدن و اتخاذ راهبردهای مختلف به منظور توسعه و تجهیز این حوزه بیانگر نقش کلیدی آن در سطح کلان اقتصادی است. به گونهای که میتوان اذعان داشت تکامل صنعتی بسیاری از جوامع معاصر بدون توجه به نقش مواد اولیه معدنی در اقتصاد ملی غیرقابل تصور است.
به جرات میتوان بیان کرد که یک جامعه نمیتواند اقتصادی پویا داشته باشد مگر آنکه ذخایر خود را بشناسد و آن را خوب بکار گیرد؛ برای این مهم، اولین گام شناخت و استفاده از ذخایر معدنی این است که تعیین شود کدام ماده معدنی موجود در کشور میتواند نسبت به دیگر مواد معدنی دارای اولویت سرمایه گذاری باشد. لزوم تعیین اولویت در برنامهریزی به منظور برآورده ساختن نیازهای کشور در خصوص مسائل راهبردی توسعه در سطح خرد و کلان، امری ضروری است تا بتوان با وجود محدودیت های سرمایهای با اتخاذ سیاستهای مناسب، از منابع و امکانات معدنی کشور استفاده بهینه کرد. با تعیین اولویتبندی سرمایه گذاری بر روی مواد معدنی میتوان زمینه را برای سوق دادن سرمایهگذاریها به ویژه بخش خصوصی فراهم نمود. آنچه که اولویت یک سرمایهگذاری بر روی صنایع تعیین میکند، به مجموعهای از عوامل بستگی دارد که از جمله این عوامل میتوان به مواردی چون سهمی که آن بخش صنعت در رشد تولید ناخالص داخلی دارد، ارزش افزوده صادرات محصولات نهایی و یا میزان تفاضای منابع داخلی و همچنین شاخصهایی همانند چگونگی بازار فروش محصول نهایی آن بخش و یا میزان سوددهی آن که اینها را میتوان جزو مطلوبیت اقتصادی آن حوزه دانست.
در حال حاضر، صحبت از تصمیمات سرمایه گذاری برای تقویت بنیه تولید کشور می شود ولی بایستی توجه داشت که تعیین مزیت نسبی بخشهای مختلف صنعتی نسب به هم در تعیین اولویتهای سرمایهگذاری نقش مهمی را ایفا میکند.
یکی از مهمترین پارامترهای موثر بر مزیت نسبی معادن، ارزش افزوده است که بخش معادن طی یک دوره ایجاد میکند هرچه یک بخش ارزش افزوده بیشتری ایجاد کرده باشد عملکرد آن بخش مطلوبتر خواهد بود.
مورد دیگر، عامل نیروی کار متخصص میباشد که از پارامترهای مهم تاثیرگذار بر تصمیمات سرمایهگذاری در بخش معادن است. از آنجا که ایران با بحران بیکاری مواجه است، در نتیجه در بررسی اولویت سرمایهگذاری در معادن، میزان اشتغالزایی هر بخش معدن باید مدنظر قرار داده شود. همچنین از دیگر شاخصهای مهم راهبردی بر اولویتبندی در بخش معادن، میزان سرمایهگذاری انجام شده به ازای هر نفر کارگر است.
در پایان امید است با برنامه ریزی و امکان سنجی بتوان اینده ای روشن برای این حوزه تصویر نمود.
احسان پیری
مدیر عامل شرکت پتاس ایران